Μετά από έξι χρόνια αποτυχίας, το ελληνικό πολιτικό σύστημα, αλλά και ο
ΣΥΡΙΖΑ που άλλα έλεγε και άλλα κάνει, κρατάνε την Ελλάδα στο ίδιο
αδιέξοδο. Η κυβέρνηση περιβάλλει τις «διαπραγματεύσεις» με σκοτάδι
νομίζοντας ότι έτσι δεν θα διαφανεί η πραγματικότητα. Κάνει λάθος γιατί
οι λόγοι της νέας «σκληρής διαπραγμάτευσης», που πλέον διαρκεί επτά
μήνες, είναι ξεκάθαροι.
Ο πρώτος είναι ότι το τρίτο μνημόνιο έχει ήδη αποτύχει. Κανένας όμως από αυτούς που το υπέγραψαν δεν μπορεί να το παραδεχθεί δημόσια – ούτε η κυβέρνηση, ούτε το ΔΝΤ, ούτε η ΕΕ. Παίζουν λοιπόν όλοι ένα κυνικό παιχνίδι με σκοπό να αποφύγουν το πολιτικό κόστος της αποτυχίας. Αυτό ακριβώς είναι το περιεχόμενο της «σκληρής διαπραγμάτευσης».
Ο δεύτερος είναι ότι το πολιτικό σύστημα της Ελλάδα και τα στρώματα που κατέχουν την οικονομική και κοινωνική εξουσία δεν έχουν καμία άλλη πρόταση για τη χώρα, εκτός από το καταστροφικό πρόγραμμα των δανειστών. Πρόκειται για πλήρες αδιέξοδο, μια πολιτική και ιδεολογική χρεοκοπία χωρίς προηγούμενο στην ιστορία της Ελλάδας.
Στο άρθρο αυτό αναλύω την αποτυχία του τρίτου μνημονίου. Η «σκληρή διαπραγμάτευση», η προοπτική της Ελλάδας, το μέλλον της Ευρώπης, καθώς και η εναλλακτική πρόταση για τη χώρα μας και την Ευρώπη, θα εξεταστούν σε βάθος στις 26-7 Απριλίου σε διεθνή ημερίδα και δημόσια εκδήλωση που οργανώνει το EReNSEP στη Θεσσαλονίκη.
Η αποτυχία του τρίτου μνημονίου φαίνεται από το ότι δεν υπάρχει καμία περίπτωση να επιτευχθεί ο στόχος του 3,5% για το πρωτογενές πλεόνασμα το 2018. Το 2015 η οικονομία ξαναμπήκε σε ύφεση και τα πράγματα θα είναι πολύ δύσκολα το 2016 και πιθανόν και το 2017.
Τα πρόσφατα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ είναι αποκαλυπτικά:
Η «σκληρή διαπραγμάτευση» είναι μια κυνική προσπάθεια του ΔΝΤ, της κυβέρνησης και της ΕΕ να κρύψουν την αποτυχία για να αποφύγουν – και οι τρεις – το πολιτικό κόστος. Η μοίρα της χώρας και της κοινωνίας τους ενδιαφέρει πολύ λιγότερο.
Συγκεκριμένα:
Το ΔΝΤ
Το ΔΝΤ, η δουλειά του οποίου είναι να συντάσσει τεχνοκρατικά προγράμματα για την αντιμετώπιση κρίσεων ισοζυγίου και δανεισμού, έχει ήδη στο ενεργητικό του δύο αποτυχημένα ελληνικά μνημόνια. Έχει επίσης εκτεθεί στην Ελλάδα με δανεισμό 20-30 δις ευρώ. Οι διοικούντες γνωρίζουν πολύ καλά ότι και το τρίτο μνημόνιο έχει αποτύχει. Αν όμως παραδεχθούν ακόμη μια αποτυχία δημόσια, η θέση τους θα γίνει πολύ δύσκολη, ενώ θα υπάρξει εντονότατη αντίδραση από τα μέλη του ΔΝΤ εκτός Ευρώπης.
Αρνείται συνεπώς να συγκατανεύσει σε θετική αξιολόγηση και προτείνει σκληρότερους όρους για το 2016-17, ώστε να υπάρξει «αξιοπιστία» στην εφαρμογή του μνημονίου. Προτείνει επίσης μαλακότερους όρους για το 2018 και τα επόμενα χρόνια, ώστε να μειωθεί η μακροχρόνια πίεση στην οικονομία, και φυσικά, σημαντική ελάφρυνση του χρέους, ώστε να είναι εφικτοί οι νέοι στόχοι. Χωρίς να δηλώνει ανοιχτά ότι το τρίτο μνημόνιο έχει αποτύχει, το ΔΝΤ προσπαθεί να αλλάξει κατόπιν εορτής τους όρους της συμφωνίας του 2015 σε μια προσπάθεια να μπαλώσει ένα ακόμη λανθασμένο πρόγραμμα.
Η κυβέρνηση
Για την ελληνική κυβέρνηση, που καταρρέει δημοσκοπικά και έχει χάσει κάθε αξιοπιστία μετά το τρίτο μνημόνιο, οι προτάσεις του ΔΝΤ είναι πολιτική καταστροφή. Γνωρίζει πολύ καλά ότι ο στόχος του 3,5% για το 2018 είναι ανέφικτος και θα ήθελε οπωσδήποτε μια σημαντική ελάφρυνση του χρέους, όπως προτείνει το ΔΝΤ. Αλλά μια σημαντική σκλήρυνση των όρων που συμφωνήθηκαν το 2015 για το 2016-17, όπως επίσης προτείνει το ΔΝΤ, θα σήμαινε βαθιές περικοπές συντάξεων και επιβολή βαρύτερης φορολογίας.
Αν κάτι συντηρεί ακόμη την εκλογική δύναμη του ΣΥΡΙΖΑ είναι το γεγονός ότι δεν έλαβε πολύ σκληρά μέτρα μετά το καλοκαίρι του 2015, πέραν της αύξησης του ΦΠΑ και του ξεπουλήματος των τραπεζών και του ΟΛΠ. Οι προτάσεις του ΔΝΤ για αυστηρότερα μέτρα τώρα αποτελούν θανάσιμο κίνδυνο για την κυβέρνηση, που φυσιολογικά το ανακήρυξε σε μέγα εχθρό. Προσποιείται ότι το τρίτο μνημόνιο δεν έχει αποτύχει και ζητάει να μην εφαρμοστούν σκληρότεροι όροι. Ο αποκλεισμός του ΔΝΤ, τον οποίο επιδιώκει, ένα πράγμα σημαίνει: ότι παραπέμπει την ελάφρυνση του χρέους στις ελληνικές καλένδες.
Η ΕΕ
Ο υπολογισμός της ΕΕ είναι παραπλήσιος με αυτόν της ελληνικής κυβέρνησης και εξίσου κυνικός. Ούτε η ΕΕ μπορεί να παραδεχθεί ότι και το τρίτο μνημόνιο έχει αποτύχει. Συμφωνεί συνεπώς με την κυβέρνηση ότι δεν υπάρχει λόγος να γίνουν πιο σκληροί οι στόχοι για το 2016-17, σε αντίθεση με το ΔΝΤ.
Υπάρχουν όμως δύο ουσιώδεις διαφορές της ΕΕ με την ελληνική κυβέρνηση:
Πρώτον, δεν θέλει να ακούσει ούτε κουβέντα για σημαντική ελάφρυνση του χρέους, δηλαδή για διαγραφή μέρους του. Στο σημείο αυτό διαφωνεί και με την ελληνική κυβέρνηση και με το ΔΝΤ.
Δεύτερον, γνωρίζει ότι δεν υπάρχει περίπτωση να γίνει πολιτικά δεκτή η συνέχιση του μνημονίου χωρίς τη συμμετοχή του ΔΝΤ. Ούτε η γερμανική βουλή, ούτε η φινλανδική, ούτε πολλές άλλες θα το δεχόταν.
Η κυβέρνηση Τσίπρα φαίνεται να πιστεύει ότι η ΕΕ, επειδή δεν θέλει αυστηρότερους στόχους για το 2016-17, θα σταθεί σύμμαχος στους δικούς της τακτικισμούς, βοηθώντας την να αποφύγει το πολιτικό κόστος. Δυστυχώς γι’ αυτήν, οι επιδιώξεις της ΕΕ δεν είναι ούτε απλές, ούτε συμβατές μεταξύ τους. Για την ΕΕ το ελληνικό «πρόβλημα» είναι, για μια ακόμη φορά, ένας κύκλος που πρέπει να τετραγωνιστεί.
Οι κύκλοι όμως δεν τετραγωνίζονται και τις άκαρπες προσπάθειες θα τις πληρώσει πάλι ο αδύνατος. Το μάθημα αυτό θα έπρεπε να το είχε ήδη πάρει η κυβέρνηση Τσίπρα μετά τις συνεχείς αποτυχίες της στη διεθνή σκηνή. Η ΕΕ δεν είναι σύμμαχός της, ούτε και πρόκειται να συγκρουστεί με το ΔΝΤ, ότι κι αν φαντάζονται οι πολιτικοί ειδήμονες του Μαξίμου.
Μια πιθανή λύση για την ΕΕ θα ήταν να επιβληθούν προληπτικά επιπλέον μέτρα που θα υλοποιηθούν «μόνο» σε περίπτωση που θα φανεί ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να πετύχει τους μνημονιακούς στόχους. Ήδη γίνεται λόγος για μέτρα περίπου 3 δις πέραν των 5,4 δις που έχουν ήδη συμφωνηθεί. Έτσι θα μπορέσει να παραμείνει και το ΔΝΤ στο πρόγραμμα.
Μια τέτοια λύση σημαίνει ότι η ΕΕ θα βάλει το μαχαίρι στο λαιμό της κυβέρνησης Τσίπρα για μια ακόμη φορά. Γνωρίζει ότι εκείνος που παραδόθηκε μια φορά, θα παραδοθεί και πάλι. Η ελληνική οικονομία βρίσκεται σε βαθιά καταστολή και οι προγραμματισμένες για τον Ιούλιο μεγάλες πληρωμές προς την ΕΚΤ δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν χωρίς κονδύλια από το εξωτερικό. Η ελληνική κυβέρνηση έχει ελάχιστο περιθώριο ελιγμών.
Η νέα «σκληρή διαπραγμάτευση» πιθανότατα θα φέρει τη συνέχιση της μνημονιακής καταδίκης των τελευταίων έξι χρόνων με την επιβολή σκληρών μέτρων. Η αποκάλυψη του ThePressProject δεν αφήνει αμφιβολίες. Η χώρα θα εξακολουθήσει να βρίσκεται σε κρίση και να βουλιάζει οικονομικά, κοινωνικά και γεωπολιτικά, πράγμα το οποίο η κοινωνία έχει αρχίσει να συνειδητοποιεί ζητώντας απαντήσεις.
Ο πρώτος είναι ότι το τρίτο μνημόνιο έχει ήδη αποτύχει. Κανένας όμως από αυτούς που το υπέγραψαν δεν μπορεί να το παραδεχθεί δημόσια – ούτε η κυβέρνηση, ούτε το ΔΝΤ, ούτε η ΕΕ. Παίζουν λοιπόν όλοι ένα κυνικό παιχνίδι με σκοπό να αποφύγουν το πολιτικό κόστος της αποτυχίας. Αυτό ακριβώς είναι το περιεχόμενο της «σκληρής διαπραγμάτευσης».
Ο δεύτερος είναι ότι το πολιτικό σύστημα της Ελλάδα και τα στρώματα που κατέχουν την οικονομική και κοινωνική εξουσία δεν έχουν καμία άλλη πρόταση για τη χώρα, εκτός από το καταστροφικό πρόγραμμα των δανειστών. Πρόκειται για πλήρες αδιέξοδο, μια πολιτική και ιδεολογική χρεοκοπία χωρίς προηγούμενο στην ιστορία της Ελλάδας.
Στο άρθρο αυτό αναλύω την αποτυχία του τρίτου μνημονίου. Η «σκληρή διαπραγμάτευση», η προοπτική της Ελλάδας, το μέλλον της Ευρώπης, καθώς και η εναλλακτική πρόταση για τη χώρα μας και την Ευρώπη, θα εξεταστούν σε βάθος στις 26-7 Απριλίου σε διεθνή ημερίδα και δημόσια εκδήλωση που οργανώνει το EReNSEP στη Θεσσαλονίκη.
Η αποτυχία του μνημονίου Τσίπρα
Η αποτυχία του τρίτου μνημονίου φαίνεται από το ότι δεν υπάρχει καμία περίπτωση να επιτευχθεί ο στόχος του 3,5% για το πρωτογενές πλεόνασμα το 2018. Το 2015 η οικονομία ξαναμπήκε σε ύφεση και τα πράγματα θα είναι πολύ δύσκολα το 2016 και πιθανόν και το 2017.
Τα πρόσφατα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ είναι αποκαλυπτικά:
- Η βιομηχανική παραγωγή το πρώτο δίμηνο του 2016 κινήθηκε κάτω από το μέσο επίπεδο του 2015, το οποίο ήταν ήδη τραγικά χαμηλό, αντιπροσωπεύοντας μείωση περίπου 35% από το 2008.
- Οι εξαγωγές δεν έχουν κανένα δυναμισμό – τον Φεβρουάριο μειώθηκαν κατά 7%, συμπεριλαμβανομένων των πετρελαιοειδών, ενώ χωρίς τα πετρελαιοειδή αυξήθηκαν κατά το αμελητέο 3,7%, δηλαδή μόλις 53,7 εκ. ευρώ.
- Στις λιανικές πωλήσεις τον Ιανουάριο υπήρξε πτώση και του κύκλου εργασιών και του όγκου πωλήσεων κατά περίπου 20%. Πρόκειται για πραγματική καταβύθιση δεδομένου μάλιστα ότι τα επίπεδα και των δύο δεικτών ήταν σημαντικά χαμηλότερα από τον Ιανουάριο του 2015.
- Η ανεργία το τέταρτο τρίμηνο του 2015 βρέθηκε στο 24,4% από το 24% του τρίτου τριμήνου, δηλαδή επανήλθε η αυξητική τάση μετά από ένα διάστημα μείωσης.
- Η χειρότερη ένδειξη προέρχεται από το νέο δείκτη για τις κενές θέσεις εργασίας στο σύνολο της οικονομίας, εκτός της γεωργίας. Το τέταρτο τρίμηνο του 2015 υπήρξαν μόλις 3119 κενές θέσεις εργασίας στην ελληνική οικονομία! Πρόκειται για κατάρρευση.
- Η εικόνα είναι τραγική, αλλά δυστυχώς θα χειροτερέψει κι άλλο μόλις εφαρμοστούν τα νέα μνημονιακά μέτρα που έχουν υφεσιακό χαρακτήρα. Στο πλαίσιο αυτό οι όροι του τρίτου μνημονίου που συμφωνήθηκαν από τον Αλέξη Τσίπρα το καλοκαίρι του 2015 δεν έχουν καμία ρεαλιστική βάση.
Η «σκληρή διαπραγμάτευση» είναι μια κυνική προσπάθεια του ΔΝΤ, της κυβέρνησης και της ΕΕ να κρύψουν την αποτυχία για να αποφύγουν – και οι τρεις – το πολιτικό κόστος. Η μοίρα της χώρας και της κοινωνίας τους ενδιαφέρει πολύ λιγότερο.
Συγκεκριμένα:
Το ΔΝΤ
Το ΔΝΤ, η δουλειά του οποίου είναι να συντάσσει τεχνοκρατικά προγράμματα για την αντιμετώπιση κρίσεων ισοζυγίου και δανεισμού, έχει ήδη στο ενεργητικό του δύο αποτυχημένα ελληνικά μνημόνια. Έχει επίσης εκτεθεί στην Ελλάδα με δανεισμό 20-30 δις ευρώ. Οι διοικούντες γνωρίζουν πολύ καλά ότι και το τρίτο μνημόνιο έχει αποτύχει. Αν όμως παραδεχθούν ακόμη μια αποτυχία δημόσια, η θέση τους θα γίνει πολύ δύσκολη, ενώ θα υπάρξει εντονότατη αντίδραση από τα μέλη του ΔΝΤ εκτός Ευρώπης.
Αρνείται συνεπώς να συγκατανεύσει σε θετική αξιολόγηση και προτείνει σκληρότερους όρους για το 2016-17, ώστε να υπάρξει «αξιοπιστία» στην εφαρμογή του μνημονίου. Προτείνει επίσης μαλακότερους όρους για το 2018 και τα επόμενα χρόνια, ώστε να μειωθεί η μακροχρόνια πίεση στην οικονομία, και φυσικά, σημαντική ελάφρυνση του χρέους, ώστε να είναι εφικτοί οι νέοι στόχοι. Χωρίς να δηλώνει ανοιχτά ότι το τρίτο μνημόνιο έχει αποτύχει, το ΔΝΤ προσπαθεί να αλλάξει κατόπιν εορτής τους όρους της συμφωνίας του 2015 σε μια προσπάθεια να μπαλώσει ένα ακόμη λανθασμένο πρόγραμμα.
Η κυβέρνηση
Για την ελληνική κυβέρνηση, που καταρρέει δημοσκοπικά και έχει χάσει κάθε αξιοπιστία μετά το τρίτο μνημόνιο, οι προτάσεις του ΔΝΤ είναι πολιτική καταστροφή. Γνωρίζει πολύ καλά ότι ο στόχος του 3,5% για το 2018 είναι ανέφικτος και θα ήθελε οπωσδήποτε μια σημαντική ελάφρυνση του χρέους, όπως προτείνει το ΔΝΤ. Αλλά μια σημαντική σκλήρυνση των όρων που συμφωνήθηκαν το 2015 για το 2016-17, όπως επίσης προτείνει το ΔΝΤ, θα σήμαινε βαθιές περικοπές συντάξεων και επιβολή βαρύτερης φορολογίας.
Αν κάτι συντηρεί ακόμη την εκλογική δύναμη του ΣΥΡΙΖΑ είναι το γεγονός ότι δεν έλαβε πολύ σκληρά μέτρα μετά το καλοκαίρι του 2015, πέραν της αύξησης του ΦΠΑ και του ξεπουλήματος των τραπεζών και του ΟΛΠ. Οι προτάσεις του ΔΝΤ για αυστηρότερα μέτρα τώρα αποτελούν θανάσιμο κίνδυνο για την κυβέρνηση, που φυσιολογικά το ανακήρυξε σε μέγα εχθρό. Προσποιείται ότι το τρίτο μνημόνιο δεν έχει αποτύχει και ζητάει να μην εφαρμοστούν σκληρότεροι όροι. Ο αποκλεισμός του ΔΝΤ, τον οποίο επιδιώκει, ένα πράγμα σημαίνει: ότι παραπέμπει την ελάφρυνση του χρέους στις ελληνικές καλένδες.
Η ΕΕ
Ο υπολογισμός της ΕΕ είναι παραπλήσιος με αυτόν της ελληνικής κυβέρνησης και εξίσου κυνικός. Ούτε η ΕΕ μπορεί να παραδεχθεί ότι και το τρίτο μνημόνιο έχει αποτύχει. Συμφωνεί συνεπώς με την κυβέρνηση ότι δεν υπάρχει λόγος να γίνουν πιο σκληροί οι στόχοι για το 2016-17, σε αντίθεση με το ΔΝΤ.
Υπάρχουν όμως δύο ουσιώδεις διαφορές της ΕΕ με την ελληνική κυβέρνηση:
Πρώτον, δεν θέλει να ακούσει ούτε κουβέντα για σημαντική ελάφρυνση του χρέους, δηλαδή για διαγραφή μέρους του. Στο σημείο αυτό διαφωνεί και με την ελληνική κυβέρνηση και με το ΔΝΤ.
Δεύτερον, γνωρίζει ότι δεν υπάρχει περίπτωση να γίνει πολιτικά δεκτή η συνέχιση του μνημονίου χωρίς τη συμμετοχή του ΔΝΤ. Ούτε η γερμανική βουλή, ούτε η φινλανδική, ούτε πολλές άλλες θα το δεχόταν.
Το κόστος θα το σηκώσει ξανά η Ελλάδα
Η κυβέρνηση Τσίπρα φαίνεται να πιστεύει ότι η ΕΕ, επειδή δεν θέλει αυστηρότερους στόχους για το 2016-17, θα σταθεί σύμμαχος στους δικούς της τακτικισμούς, βοηθώντας την να αποφύγει το πολιτικό κόστος. Δυστυχώς γι’ αυτήν, οι επιδιώξεις της ΕΕ δεν είναι ούτε απλές, ούτε συμβατές μεταξύ τους. Για την ΕΕ το ελληνικό «πρόβλημα» είναι, για μια ακόμη φορά, ένας κύκλος που πρέπει να τετραγωνιστεί.
Οι κύκλοι όμως δεν τετραγωνίζονται και τις άκαρπες προσπάθειες θα τις πληρώσει πάλι ο αδύνατος. Το μάθημα αυτό θα έπρεπε να το είχε ήδη πάρει η κυβέρνηση Τσίπρα μετά τις συνεχείς αποτυχίες της στη διεθνή σκηνή. Η ΕΕ δεν είναι σύμμαχός της, ούτε και πρόκειται να συγκρουστεί με το ΔΝΤ, ότι κι αν φαντάζονται οι πολιτικοί ειδήμονες του Μαξίμου.
Μια πιθανή λύση για την ΕΕ θα ήταν να επιβληθούν προληπτικά επιπλέον μέτρα που θα υλοποιηθούν «μόνο» σε περίπτωση που θα φανεί ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να πετύχει τους μνημονιακούς στόχους. Ήδη γίνεται λόγος για μέτρα περίπου 3 δις πέραν των 5,4 δις που έχουν ήδη συμφωνηθεί. Έτσι θα μπορέσει να παραμείνει και το ΔΝΤ στο πρόγραμμα.
Μια τέτοια λύση σημαίνει ότι η ΕΕ θα βάλει το μαχαίρι στο λαιμό της κυβέρνησης Τσίπρα για μια ακόμη φορά. Γνωρίζει ότι εκείνος που παραδόθηκε μια φορά, θα παραδοθεί και πάλι. Η ελληνική οικονομία βρίσκεται σε βαθιά καταστολή και οι προγραμματισμένες για τον Ιούλιο μεγάλες πληρωμές προς την ΕΚΤ δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν χωρίς κονδύλια από το εξωτερικό. Η ελληνική κυβέρνηση έχει ελάχιστο περιθώριο ελιγμών.
Η νέα «σκληρή διαπραγμάτευση» πιθανότατα θα φέρει τη συνέχιση της μνημονιακής καταδίκης των τελευταίων έξι χρόνων με την επιβολή σκληρών μέτρων. Η αποκάλυψη του ThePressProject δεν αφήνει αμφιβολίες. Η χώρα θα εξακολουθήσει να βρίσκεται σε κρίση και να βουλιάζει οικονομικά, κοινωνικά και γεωπολιτικά, πράγμα το οποίο η κοινωνία έχει αρχίσει να συνειδητοποιεί ζητώντας απαντήσεις.