Πού είμαστε; Πού πάμε; Τι να κάνουμε;
Η σαρωτική κρίση που ζούμε είναι ίδια με προηγούμενες οικονομικές και κοινωνικές κρίσεις και ταυτόχρονα πολύ διαφορετική. Εννέα σημαντικοί επιστήμονες χαρτογραφούν στον παρόντα τόμο τα όρια, το βάθος, την καταγωγή, τις αιτίες, τις συνέπειες της κρίσης: σε κοινωνικό/θεσμικό, σε οικονομικό, κοινωνικό, εργασιακό και περιβαλλοντικό επίπεδο. Όλοι συμφωνούν σε ένα σημείο: το Μνημόνιο όχι μόνο δεν αποτελεί μονόδρομο, αλλά οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε αδιέξοδο. Στο πλαίσιο αυτό ιχνηλατούνται πιθανές εναλλακτικές επιλογές, αφού ο τρόπος εξόδου από την κρίση θα καθορίσει το μέλλον της χώρας. Με σημείο εκκίνησης θέσεις που καλύπτουν μεγάλο φάσμα της ελληνικής αριστεράς, οι μελέτες αυτές επιτρέπουν στον αναγνώστη να σχηματίσει τη δική του θέση για την υπέρβαση, τη δική του δυναμική στάση σ’ αυτόν τον ανεξέλεγκτο πόλεμο.
Kώστας Βεργόπουλος: Η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σήμερα σε ύφεση και η Ελλάδα μετέχει αυτής, όπως όλες οι χώρες, ανεξαρτήτως μεγέθους ελλειμμάτων και χρέους. Δεν είναι τα ελλείμματα ούτε το χρέος που προκαλούν την ύφεση, αλλά ακριβώς το αντίστροφο: η οικονομική επιβράδυνση αποβαίνει βασική αίτια διόγκωσης τόσο των ελλειμμάτων όσο και του χρέους.
Η επιβράδυνση είναι η ασθένεια, τα ελλείμματα και το χρέος τα συμπτώματα.
Λεωνίδας Βατικιώτης: Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η κρίση που ξέσπασε την άνοιξη του 2007 αποτελεί μια δομικού, ιστορικού χαρακτήρα κρίση μακράς διάρκειας, που έχει την πρωτοτυπία να ενσωματώνει τα χαρακτηριστικά όλων των υπόλοιπων κρίσεων που ξέσπασαν τις τελευταίες δεκαετίες. Οι λύσεις που μέχρι στιγμής δρομολογούνται (συντριβή των εργατικών κατακτήσεων, μακρόχρονα προγράμματα λιτότητας σε συνδυασμό με στροφή στις εξαγωγές και ενίοτε με ενέσεις ρευστού) καθιστούν σαφές ότι η έξοδος από την κρίση θα είναι εξαιρετικά άνιση, εις βάρος των εργαζομένων και, το σημαντικότερο, εύθραυστη, χωρίς θεαματικές επιδόσεις.
Κώστας Λαπαβίτσας: Εν ολίγοις, το εξωτερικό χρέος της περιφέρειας αντανακλά την προβληματική της ενσωμάτωση στην Ευρωζώνη. Η γενικευμένη συμπίεση των μισθών, επέτρεψε στο κέντρο να κερδίσει ανταγωνιστικότητα, οδηγώντας σε αυξημένη χρέωση της περιφέρειας προς το κέντρο. Η Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση δεν προώθησε τη σύγκλιση των χωρών-μελών της, αλλά υπήρξε πηγή αδυσώπητης πίεσης επί των εργαζομένων, η οποία κατέληξε σε συστηματικές ανισομέρειες μεταξύ κέντρου και περιφέρειας.
Σταύρος Δ. Μαυρουδέας: Οι ηγεμονικές οικονομίες (με πρώτη την αμερικανική), ενώ ευθύνονται πρωταρχικά για το πρόβλημα, το μεταθέτουν στις πιο αδύναμες οικονομίες. Έτσι μια αδύνατη οικονομία στοχοποιείται για παραδειγματισμό, πιέζεται από δανειστές με κυριολεκτικά τοκογλυφικούς όρους (ενώ τα κεφάλαια που απομυζούνται ενισχύουν την ανάκαμψη των ηγεμόνων) και τελικά, όταν κυριολεκτικά στραγγισθεί, οδηγείται στην προκρούστεια κλίνη του ΔΝΤ για να παραμορφωθεί πλέον οριστικά.
Γιάννης Τόλιος: Η «παύση πληρωμών» δημιουργεί μια δυναμική και δίνει μια άλλη προοπτική στην ελληνική οικονομία και κοινωνία. Τα κονδύλια της «παύσης πληρωμών» (τοκοχρεολύσια) αν αξιοποιηθούν σωστά (για τόνωση οικονομικής δραστηριότητας, αύξηση απασχόλησης, μείωση ανεργίας, αύξηση εθνικού εισοδήματος, προστασία αγοραστικής δύναμης μισθών και συντάξεων, στήριξη κοινωνικών δαπανών κ. ά.), θα έχουν θετική επίδραση στην οικονομία και κοινωνία. Κατά συνέπεια το πρόβλημα γίνεται πολιτικό.
Μενέλαος Γκίβαλος: Το ιστορικό ερώτημα, όμως, που τίθεται σήμερα είναι εάν υπάρχουν πνευματικές, πολιτικοϊδεολογικές και κοινωνικές δυνάμεις που να μπορούν όχι απλώς να διαμαρτύρονται και να διαπιστώνουν το πρόβλημα, αλλά να συγκροτήσουν τον πυρήνα μιας πράγματι εναλλακτικής λύσης, ενός νέου παραδείγματος που θα αντιμετωπίζει τη σχέση Κοινωνίας-Οικονομίας-Δημοκρατίας με «νέα μάτια» και θα αποκαταστήσει την ισορροπία μεταξύ παραγωγικής ανάπτυξης και Περιβάλλοντος.
Γιάννης Κουζής: Η τυπική σχέση εργασίας, με τη μορφή της πλήρους και σταθερής απασχόλησης, όχι μόνο περιορίζεται υπέρ του ευέλικτου εργασιακού προτύπου, αλλά υπόκειται και σε σοβαρές ποιοτικές αρνητικές μεταβολές στο περιεχόμενό της, υπό την πίεση του ευέλικτου και φθηνού εργατικού δυναμικού και της υψηλής ανάπτυξης του εφεδρικού στρατού των ανέργων.
Μάκης Ζέρβας: Οι νεοφιλελεύθεροι ισχυρίζονται ότι το «ιδιωτικοποιημένο» περιβάλλον θα βελτιωθεί σε σχέση με τον ανίκανο και διεφθαρμένο δημόσιο τομέα. Και ίσως να έχουν δίκιο σε ορισμένους τομείς όπου το κράτος λάμπει διά της απουσίας του. Αυτό όμως θέτει αρχικά το θέμα τού ποιος πληρώνει τον λογαριασμό. Κατόπιν, όταν ο τομέας αυτός δεν θα είναι πλέον κερδοφόρος, τότε δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι ο ιδιωτικός τομέας θα συνεχίσει να ενδιαφέρεται. Και το αποτέλεσμα; Πολύ απλά είτε υποβάθμιση του περιβάλλοντος, είτε κρατικές επιδοτήσεις, είτε αύξηση των τιμών.
Πέτρος Παπακωνσταντίνου: Το μόνο που εγγυάται «νομοτελειακά» η κρίση είναι η οξύτατη κοινωνική πόλωση και η αναζήτηση «ρηξικέλευθων» απαντήσεων, νέων προτύπων για να αντικαταστήσουν τα σπασμένα είδωλα των χθεσινών θεών, που οδήγησαν στη χρεοκοπία. Αν αυτό το «λιντσάρισμα των ενόχων» γίνει από τα δεξιά ή από τα αριστερά, εξαρτάται εν πολλοίς από τη συνειδητή δράση των ενεργών πολιτικών υποκειμένων.
«Ίσως το καλύτερο συλλογικό έργο για τη μεγαλύτερη οικονομική, πολιτική και κοινωνική κρίση που γνωρίζει η χώρα τα τελευταία χρόνια».
Τίνα Μανδηλαρά, Πρώτο Θέμα, 13.03.11