Συνέντευξη για την Κυπριακή οικονομία

Συνέντευξη που δημοσιεύθηκε στην κυπριακή εφημερίδα Χαραυγή (8-9.12), με ιδιαίτερο ενδιαφέρον μετά τη θέση του Χρ. Πισσαρίδη για την "άμεση ανάγκη είτε να διαλυθεί το ευρώ, είτε να γίνει πιο φιλικό προς την ανάπτυξη και την απασχόληση".

Στα πλαίσια της συνεργασίας του κυπριακού Ερευνητικού Ινστιτούτου Προμηθέας και του Ινστιτούτου Έρευνας για το Χρήμα και τη Χρηματοδότηση του Πανεπιστημίου SOAS (RMF), ο Κώστας Λαπαβίτσας παρουσίασε την περασμένη βδομάδα σε ειδικό συμπόσιο στην Κύπρο, τα προκαταρκτικά αποτελέσματα της μελέτης που διενεργούν τα δύο Ινστιτούτα, για την κατάσταση στην Ευρωζώνη, με ειδική έμφαση στις προοπτικές του ευρωσυστήματος και του τρόπου που αυτό επηρεάζει την κυπριακή οικονομία.

Η μελέτη  αναμένεται να ολοκληρωθεί το Μάιο και θα καταλήξει στη διατύπωση ολοκληρωμένων εναλλακτικών σεναρίων και προτάσεων για την πορεία που πρέπει να ακολουθήσει η Κύπρος.

"Το κυπριακό ευρώ δεν είναι καν ευρώ"

Γι’ αυτό είναι όρος επιβίωσης η έξοδος από το κοινό νόμισμα, υπογραμμίζει ο καθηγητής οικονομικών του πανεπιστημίου SOAS, Κώστας Λαπαβίτσας

«Ολική αλλαγή κατεύθυνσης στην οικονομία σ’ ότι αφορά στην οργάνωση των τραπεζών, στην αναδιάρθρωση του παραγωγικού ιστού και της βιομηχανικής πολιτικής και στην προσέγγιση των δημοσίων οικονομικών»

«Το μνημόνιο συνθλίβει τους κύριους κλάδους της οικονομίας»

«Η κυπριακή Αριστερά είναι η μόνη που μπορεί να δώσει απαντήσεις και να δημιουργήσει συνθήκες ανασύνταξης της οικονομίας»

                                                                                                                           Της Αθηνάς Ξενοφώντος

- Πως θα χαρακτηρίζατε το κοκτέιλ της πιστωτικής κατάρρευσης κατ’ αρχήν και στη συνέχεια της αυστηρής λιτότητας που επιβλήθηκε στην Κύπρο;

- Είναι μια μέθοδος η οποία εφαρμόστηκε σε όλες της χώρες της περιφέρειας, με εξαίρεση το κούρεμα των καταθέσεων στην Κύπρο που ήταν πρωτοφανές. Ομως, πακέτο μέτρων αυστηρής λιτότητας και πιστωτική στενότητα ήταν η συνταγή για όλες τις χώρες της περιφέρειας με τα ίδια καταστροφικά αποτελέσματα. Στην Κύπρο όμως, το πρόβλημα πήρε ακραία μορφή, λόγω του χαρακτήρα της κρίσης και της αντιμετώπισης του προβλήματος από το Γιούρογκρουπ. Η κυπριακή κρίση, οπωσδήποτε ήταν αντανάκλαση της Ευρωπαϊκής και Ευρωζωνικής κρίσης, σε συνδυασμό με το χαρακτήρα που είχε πάρει η κυπριακή ανάπτυξη. Είχαμε δηλαδή μια υπερδιόγκωση του τραπεζικού τομέα, άρα είναι δεδομένο πως έπρεπε να ληφθούν μέτρα ενωρίτερα, καθώς είχε φανεί η λανθασμένη πορεία ανάπτυξης της οικονομίας, η οποία δεν ήταν βιώσιμη. Ομως ο τρόπος που η Ε.Ε. αντιμετώπισε αυτή την υπερδιόγκωση των τραπεζών ήταν απαράδεκτη, διότι με τις αποφάσεις που έλαβε συνέτριψε τον τραπεζικό τομέα και επέβαλε όλο το κόστος στους καταθέτες και στις  επιχειρήσεις, οι οποίοι δεν είχαν ευθύνη. Από πλευράς Ε.Ε. ήταν μια συνειδητή απόφαση και ήταν η εφαρμογή ενός πειράματος σε μια μικρή οικονομία, προκειμένου να διαπιστωθεί τι θα γίνει, στην περίπτωση που το κόστος μεταφερθεί στους καταθέτες. Η εφαρμογή του κουρέματος στην Κύπρο σηματοδοτεί μια πάρα πολύ σημαντική αλλαγή στην αντιμετώπιση του τραπεζών από τούδε και στο εξής.

- Στις δύο αξιολογήσεις όμως, πήραμε τα εύσημα από την Τρόικα για την πιστή εφαρμογή του προγράμματος

-  Το πρόγραμμα κατά την άποψη μου είναι καταστροφικό, όπως και στην Ελλάδα δημιουργώντας καταστάσεις πολέμου με διαφορετικό τρόπο. Και η Ελλάδα λαμβάνει εύσημα αλλά, υπάρχει ήδη συρρίκνωση κατά 25% του εθνικού προϊόντος, κάτι που παραπέμπει σε καταστάσεις πολέμου. Και το κυπριακό πρόγραμμα είναι στηριγμένο στο ίδιο μοντέλο.

-   Το πιο σημαντικό όμως, είναι ότι δεν υπάρχουν προοπτικές ανάπτυξης και αυτό είναι αποτέλεσμα του προγράμματος. Δηλαδή η αντιμετώπιση του τραπεζικού συστήματος έγινε χωρίς να υπάρχει πρόβλεψη, πως θα εξελιχθεί και πως θα αναπτυχθεί η οικονομία. Δεν υπήρξε επίσης, πρόνοια για την ανεργία, η οποία εκτοξεύτηκε σε μερικούς μήνες και συνεχίζει να αυξάνεται με επικίνδυνους ρυθμούς.

- Διάφοροι οίκοι εκτίμησαν ότι η ύφεση στην Κύπρο, θα ήταν πολύ μεγαλύτερη μετά το κούρεμα και το μνημόνιο. Φαίνεται όμως ότι φέτος θα κλείσει γύρω στο 8%. Μήπως η ύφεση στην Κύπρο ακολουθεί πιο αργή πορεία από ότι σε άλλες χώρες ή αντιδρά πιο γρήγορα στις εξελίξεις;

-  Θα δούμε πως θα πάει η ύφεση. Το ΔΝΤ εκτιμούσε ύφεση γύρω στο 8.5%, άλλοι 9.5%, 10% ακόμη και 14%. Ωστόσο η Κύπρος επωφελήθηκε από την καλή πορεία που είχε ο τουρισμός, γεγονός που μείωσε και την πίεση. Επίσης, υπάρχει μια διαφορά στο πως αντιδρούν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις στο σοκ. Αν και αρκετές φυτοζωούν και πολλές άλλες έχουν βάλει λουκέτο, εντούτοις θα δούμε στην πράξη. Δεν υπάρχει πάντως καμιά αμφιβολία ότι η ύφεση θα είναι βαθύτατη είτε με 8%, είτε με 9%, είτε με 10%. Η ύφεση θα συνεχιστεί και του χρόνου και το 2015. Το ΔΝΤ αναμένει ότι θα υπάρξει ανάπτυξη το 2015, ωστόσο εκτιμώ ότι θα υπάρξει περαιτέρω συρρίκνωση. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Κύπρος βρίσκεται στην αρχή ακόμη.

- Ποιο κατά την άποψη σας είναι το επόμενο βήμα που πρέπει να κάνει η Αριστερά με τις δυσμενείς προοπτικές όπως διαγράφονται;

- Το επόμενο βήμα είναι να διατυπώσει τη θέση ότι η νομισματική ένωση έχει αποτύχει και το ευρώ είναι ένα καταδικασμένο πείραμα.

Για τις χώρες της περιφέρειας και ειδικότερα για την Κύπρο η έξοδος από το ευρώ αποτελεί όρο επιβίωσης. Και αυτό γιατί, το νησί βρίσκεται στο δόκανο, καθώς το κυπριακό ευρώ δεν είναι καν ευρώ, όπως των άλλων χωρών, διότι από το Μάρτιο δέχεται ήδη τους περιορισμούς στη διακίνηση του. Αυτή η έξοδος όμως πρέπει να γίνει με συντεταγμένο και οργανωμένο τρόπο. Για τις χώρες του κέντρου το θέμα είναι διαφορετικό. Ναι μεν, έξοδος αλλά με αναδιοργάνωση όλου του ευρωπαϊκού συστήματος, εμπορικών και διακρατικών συναλλαγών. Το κοινό νόμισμα είναι ένας μηχανισμός ώστε τα κράτη να εξυπηρετούν τις συναλλαγές τους, το οποίο όμως έχει αποτύχει. Πρέπει λοιπόν να βρούμε και να προτείνουμε ως Αριστερά ένα άλλο μηχανισμό, ο οποίος όμως να μην εστιάζεται  στον ανταγωνισμό των κρατών. Δεν είναι αυτή η απάντηση που θα δώσει η Αριστερά. Η Αριστερά πρέπει να δώσει μια απάντηση που να είναι υπέρ των εργαζομένων όλης της Ευρώπης. Να υπάρχει έλεγχος δηλαδή στις διακρατικές συναλλαγές, στις ισοτιμίες και πως τα κράτη μέλη της ευρωζώνης οργανώνουν τις συναλλαγές τους σε εθνικό επίπεδο. Επειδή το νόμισμα έχει αποτύχει χρειαζόμαστε νέους μηχανισμούς. Δεν είναι δηλαδή αριστερό αίτημα να επιστρέψουμε σε εθνικό νόμισμα και αυτά να καθορίζονται από την αγορά.

- Το εθνικό νόμισμα όμως δεν θα κάνει χειρότερα τα πράγματα, καθώς θα υποτιμηθεί ακόμη περισσότερο;

 Εάν φύγει μόνο η Κύπρος ή μόνο μια χώρα, θα είχε να αντιμετωπίσει πολύ μεγάλη δυσκολία, για ένα χρονικό διάστημα. Διότι όντως το νέο νόμισμα θα περνούσε σε φάση υποτίμησης. Θα πρέπει να υπάρχει περιθώριο συντεταγμένης και συμφωνημένης εξόδου ώστε να υπάρχει έλεγχος πόσο θα έπεφτε η ισοτιμία. Δεν πρέπει όμως, αναγνωρίζοντας το πρόβλημα της υποτίμησης, να μπαίνουμε στην τρομοκρατία. Γιατί αυτό το παράδειγμα είναι η Ελλάδα, όπου ασκήθηκε συνειδητή τρομοκρατία.

Μας έλεγαν δεν θα είχαμε να φάμε, δεν θα είχαμε βενζίνη για τα αυτοκίνητα δεν, δεν, δεν ... και φτάσαμε 30% ανεργία. Θα υπήρχε μια δύσκολη περίοδος θα ήταν καλό αυτή η έξοδος να γίνει συμφωνημένα και η Κύπρος θα μπορούσε κάλλιστα να φύγει το Μάρτιο. Σήμερα είναι μέσα στο ευρώ, είναι στο δόκανο θα υποστεί τις επιπτώσεις και δεν θα έχει προοπτικές ανάπτυξης.

- Το Μάρτιο ίσως η Κύπρος να μην ήταν έτοιμη  για μια τέτοια αλλαγή...

-  Μπορεί να είναι και έτσι. Ομως η προοπτική παραμονής είναι αδιέξοδη. Θα έχει μια πολύ βαθιά ύφεση η Κύπρος και όταν θα τελειώσει η ύφεση οι προοπτικές ανάπτυξης είναι δυσοίωνες.  Διότι το πρόγραμμα του μνημονίου συνθλίβει τους κύριους κλάδους της κυπριακής οικονομίας και δεν φαίνεται άλλος κλάδος που μπορεί να αναλάβει τα ηνία και να δημιουργήσει άλλες συνθήκες. Πρέπει να είναι προετοιμασμένος ο κυπριακός λαός, πως αν ακολουθηθεί αυτή η πορεία, θα έχει υποχώρηση των οικονομικών του συνθηκών και μετά πολύ μέτρια ανάπτυξη. Ο ένας δρόμος είναι αυτός που διαφαίνεται ότι είναι κακοτράχαλος. Ο άλλος που δίνει διέξοδο είναι η κατάθεση προτάσεων από την Αριστερά ο οποίος θα δημιουργήσει συνθήκες ανασύνταξης της οικονομίας. Δεν είναι πλέον θέμα αν θα φύγουμε ή αν θα μείνουμε στο ευρώ. Αυτό είναι επακόλουθο.

- Εισηγείστε ότι το ΑΚΕΛ θα πρέπει να προτείνει αλλαγής πορείας;

- Ναι το ΑΚΕΛ πρέπει να προτείνει άλλη πορείας, η οποία πρέπει να εστιαστεί σε τρία σημεία:

1) Τράπεζες. Οι κυπριακές τράπεζες είναι χρεοκοπημένες και όσο παραμένουν σε ιδιωτική διεύθυνση και όσο αναδιοργανώνονται στη βάση της Τρόικας δεν θα πάνε καλά. Χρειάζονται λοιπόν, άλλο πρόγραμμα και άλλη οργάνωση.

2) Χρειάζεται αναδιάρθρωση του παραγωγικού ιστού και της βιομηχανικής πολιτικής, ώστε να αλλάξει κατεύθυνση το νησί.

3) Χρειάζεται άλλη προσέγγιση, όσον αφορά στα δημόσια οικονομικά. Διότι ναι μεν υπάρχει η λιτότητα η οποία περιορίζει το έλλειμμα και δημιουργεί ένα σχετικό πλεόνασμα, αλλά το δημόσιο χρέος σε βάθος χρόνου θα είναι μη βιώσιμο.

Αν οι εκτιμήσεις του ΔΝΤ για την ύφεση δεν είναι τόσο ευνοϊκές όσο εκτιμά, δηλαδή να παραταθεί έστω και λίγο, τότε το δημόσιο χρέος της Κύπρου δεν θα πέσει κάτω από το 150% του ΑΕΠ, μέχρι το τέλος αυτής της δεκαετίας. Θα φθάσει δηλαδή σε ένα επίπεδο και θα μείνει ψηλά. Και με ένα χρέος 130% ή 140% του ΑΕΠ η Κύπρος δεν θα μπορεί να δανειστεί από τις αγορές. Με τα πιο πάνω δυσμενή δεδομένα δεν θα ακολουθήσει ανάπτυξη. Για να υπάρξει πρέπει να κατατεθούν ριζοσπαστικές προτάσεις για ολική αλλαγή κατεύθυνσης. Κατά την άποψη μου μόνο το ΑΚΕΛ μπορεί να το κάνει και να δράσει έγκαιρα καθώς με την άρση των περιορισμών  στη διακίνηση κεφαλαίων, όλες οι καταθέσεις θα εγκαταλείψουν την Κύπρο.

- Εαν εισπραχθούν τα 6 δις περίπου που οφείλουν στα τραπεζικά ιδρύματα κάποιοι επιχειρηματίες ανάπτυξης γης... δεν ανατρέπεται το κλίμα;

- Πως θα γίνει αυτό; Αν πωληθούν προκειμένου η τράπεζα να λάβει το λαβείν της, την άλλη μέρα θα καταρρεύσει η αξία της ακίνητης περιουσίας. Οι τράπεζες αυτή τη στιγμή πάσχουν από δύο πολύ σημαντικά προβλήματα. Κατ’ αρχήν είναι η απώλεια καταθέσεων και το δεύτερο είναι οι επισφάλειες, οι οποίες είναι πολύ μεγάλες και γίνονται μεγαλύτερες, όσο βαθαίνει η ύφεση και αυξάνεται η ανεργία.

Υπάρχει και ένα περαιτέρω πρόβλημα.

Ακόμη και το πρόγραμμα της Τρόικας να φέρει αποτέλεσμα, θα προκύψει ένας τραπεζικός τομέας που θα κυριαρχείται από μία τράπεζα και από την άλλη ένας Συνεργατισμός, ο οποίος πέρασε στα χέρια του κράτους. Τι τραπεζικός τομέας είναι αυτός και που είναι η ανταγωνιστικότητα;

Επομένως το ΑΚΕΛ πρέπει να καταθέσει ουσιαστικές και μελετημένες προτάσεις. Η κατεύθυνση της ανάπτυξης που είχε η Κύπρος και ήταν  βασισμένη σε ένα διεθνές τραπεζικό κέντρο και ένα  τομέα των υπηρεσιών είχε μεν αποτέλεσμα, αλλά οδήγησαν στην καταστροφή.

Δεν την «σκότωσαν» χωρίς λόγο, είχε φτάσει σε ένα τεράστιο αδιέξοδο.

Το κοινό νόμισμα δεν είναι εγγενώς προοδευτικό

Κ. Λαπαβίτσας: Δημιουργήθηκε για να εξυπηρετήσει τα μεγάλα στυγνά συμφέροντα, καθώς στην καρδιά της Ευρωζώνης κυριαρχούν οι νεοφιλελεύθερες  αντιλήψεις

- Αν και είναι από όλους παραδεκτό ότι οι πολιτικές που εφαρμόζει η τρόικα είναι αδιέξοδες, εντούτοις επιμένει στην ίδια καταστροφική συνταγή, η οποία οδηγεί στην φτωχοποίηση και στη μιζέρια.  Οι πολίτες από την άλλη νοιώθουν ανίκανοι να επηρεάσουν τις εξελίξεις, καθώς οι αποφάσεις λαμβάνονται από άλλα κέντρα...

- Εδώ υπάρχουν δύο διαφορετικά δεδομένα. Πρώτα είναι ο χαρακτήρας της πολιτικής που ακολουθεί η Τρόικα και δεύτερο είναι η λαϊκή αντίδραση προς αυτές. Τα μέτρα που επιβάλει η Τρόικα είναι αδιέξοδα και καταστροφικά.  Αυτό εξάλλου, έχει φανεί σε όλη την περιφέρεια της Ευρωζώνης και όπου εφαρμόστηκαν προγράμματα. Οι χώρες οδηγούνται σε βαθιά ύφεση, δημιουργώντας οικονομική καταστροφή η οποία δεν θα φύγει εύκολα, ενώ, οι προοπτικές ανάπτυξης είναι ανύπαρκτες έως πολύ κακές. Γι’ αυτό και οι πολιτικές της Τρόικα είναι πολύ προβληματικές. Δηλαδή δημιουργούν συρρίκνωση, ανεργία, καταστρέφουν τον παραγωγικό ιστό και μετά δεν υπάρχει προοπτική γρήγορης ανάκαμψης. Αυτό είναι ξεκάθαρο.

Το δεύτερο ζήτημα είναι γιατί η λαϊκή αντίδραση δεν έχει αποτέλεσμα. Αυτό το κομμάτι είναι πολύπλοκο και πολύ πιο σύνθετο. Η πρώτη αντίδραση των πολιτών, είναι του ανθρώπου που  πλήττεται. Βγαίνει στους δρόμους αγανακτισμένος γιατί δεν διανοείται τις δυσμενείς εξελίξεις, καθώς πάντα έκανε τη δουλειά του και τώρα του φορτώνονται προβλήματα με τα οποία δεν έχει σχέση. Διαπιστώνει ξαφνικά να συρρικνώνεται σε μεγάλο βαθμό ο μισθός του, του επιβάλλονται νέοι φόροι, μπαίνει στην ανασφάλεια για το μέλλον και η ανεργία καραδοκεί σε κάθε σπίτι. Αυτή είναι μια φυσιολογική αντίδραση του ανθρώπου που πλήττεται. Αυτές οι αντιδράσεις απόγνωσης όμως, δεν φτάνουν καθότι δεν οδηγούν πουθενά.

- Πως μπορεί να γίνει ουσιαστική η αντίδραση του πολίτη;

- Ο πολίτης χρειάζεται καθοδήγηση, δράση και αυτενέργεια η οποία να πατάει σε συγκεκριμένο πρόγραμμα προκειμένου να φτάσει σε κάποια άλλη λύση η οποία να είναι βατή. Η πρόταση, αυτή θα πρέπει να πείθει ότι μπορεί να γίνει πραγματικότητα. Αυτό είναι που έχει λείψει ως τώρα.

- Γιατί ενώ η Τρόικα διαπιστώνει ότι οι πρακτικές της δεν είναι βιώσιμες, συνεχίζει με τις ίδιες καταστροφικές εισηγήσεις;

- Δεν είναι έτσι. Η Τρόικα και οι ισχυρές δυνάμεις της Ευρωζώνης, δηλαδή η Γερμανία και οι χώρες του κέντρου, πιστεύουν ότι το πρόγραμμα το οποίο εφαρμόζουν έχει αποτέλεσμα και επιτυγχάνει. Οταν για παράδειγμα βλέπουν την αντίδραση της Ελλάδας, με την κυβέρνηση Σαμαρά να λέει «κοιτάξτε πόσο μεγάλο πλεόνασμα έχουμε επιτύχει, η Τρόικα και ο Σόιμπλε απαντούν, ορίστε το πρόγραμμα πετυχαίνει, η Ελλάδα εξυγιαίνεται, τα οικονομικά της έχουν μπει σε τάξη και θα έχετε υγιή ανάπτυξη». Οι χώρες του κέντρου είναι ξεκάθαρες σ’ αυτό, δεν υπάρχει η αντίληψη ότι αποτυγχάνουν οι συνταγές τους. Γι’ αυτό έδωσαν και τα εύσημα στην Κύπρο μετά τις δύο αξιολογήσεις, έστω και αν η ανεργία εκτοξεύτηκε και οι μισές επιχειρήσεις αναγκάστηκαν να κλείσουν. Η θεώρηση τους είναι ότι η ύφεση με την ανεργία, είναι παροδική και ένα αναγκαίο κόστος που πρέπει να καταβάλει η κυπριακή ή άλλη οικονομία για να μπει στον καλό δρόμο.

- Για αυτούς δεν υπάρχει η μέση οδός;

- Για αυτούς όχι, για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι η κυριαρχία της νεοφιλελεύθερης αντίληψης στην καρδιά της ευρωζώνης. Η Ευρωπαϊκή Ενωση σήμερα δεν είναι η Ευρώπη των λαών, που οραματίστηκαν  αυτοί που την δημιούργησαν. Το δεύτερο είναι τα άμεσα και στυγνά συμφέροντα των χωρών του κέντρου και ιδιαίτερα της Γερμανίας.

- Δεκατρία χρόνια κοινού νομίσματος, τι έχει αφήσει στους Ευρωπαίους πολίτες;

- Στην περιφέρεια της Ευρώπης το αποτέλεσμα αναμφίβολα είναι αρνητικό, γιατί η είσοδος στο κοινό νόμισμα έφερε μια κοινωνική έκρηξη, στην Κύπρο ήλθε μια καθυστέρηση. Η εισαγωγή στο κοινό νόμισμα και εδώ στην Κύπρο έκανε τους πολίτες να πιστεύουν ότι ζουν στην ευμάρεια, αλλά μετά ήλθε απότομα η καταστροφή, η οποία σε μεγάλο βαθμό είναι συνδεδεμένη με το νόμισμα. Λόγω του νομίσματος ακολουθήθηκαν αυτές οι πολιτικές. Για τους πολίτες της περιφέρειας το αποτέλεσμα είναι ξεκάθαρα αρνητικό. Για τους λαούς του κέντρου είναι πιο πολύπλοκο το ζήτημα, κατά πόσο το κοινό νόμισμα ήταν ευεργετικό.

- Δηλαδή;

- Το θέμα διαχωρίζεται σε δύο σκέλη. Στο μεγάλο κεφάλαιο και στους εργαζόμενους και ειδικότερα στη Γερμανία. Εάν υπάρχει μία χώρα που μπορεί να πει κανείς ότι ωφελήθηκε από το κοινό νόμισμα είναι η Γερμανία, η οποία εμφανίστηκε ως η κύρια δύναμη της νομισματικής και Ευρωπαϊκής Ενωσης. Κυριαρχεί οικονομικά και έχει μεγάλη πολιτική ισχύ.  Σε αντίθεση με τη Γαλλία που είναι και αυτή μεγάλη χώρα, όμως η παρουσία της στην Ευρώπη, έχει εξασθενίσει και η ισχύςη της έχει υποχωρήσει.

- Ας μείνουμε στη Γερμανία...

- Είναι λάθος να πιστεύει κάποιος ότι επωφελήθηκε όλος ο γερμανικός λαός από το ευρώ. Αυτοί που επωφελήθηκαν είναι ξεκάθαρα το εξαγωγικό και τραπεζικό κεφάλαιο. Αυτοί επωφελήθηκαν και αυτοί χαράσσουν την νομισματική πολιτική της Ευρωζώνης, γιατί η Γερμανία είναι ο μοχλός της ευρωζώνης. Μέσα από αυτές τις συνθήκες, λοιπόν το γερμανικό κεφάλαιο εκφράζεται με τον πιο προσοδοφόρο τρόπο.

Ο γερμανικός λαός όμως, δεν μπορεί να πει κάποιος ότι επωφελήθηκε με τον ίδιο τρόπο, και σίγουρα όχι οι Γερμανοί εργαζόμενοι. Διότι ο λόγος για τον οποίο ξεχώρισε η Γερμανία, δεν ήταν γιατί είχε μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα ή ήταν πιο παραγωγική. Ηταν γιατί κράτησε τους μισθούς παγωμένους. Ο Γερμανός εργαζόμενος δεν είχε κανένα όφελος. Απεναντίας οι βιομήχανοι με τους πιεσμένους μισθούς έγιναν πιο ανταγωνιστικοί προσφέροντας πιο φτηνά προϊόντα. Δυστυχώς, τα συνδικάτα δέχθηκαν την αλλαγή της πολιτικής στους μισθούς, κέρδισε την ανταγωνιστικότητα το γερμανικό κεφάλαιο και κυριάρχησε η Γερμανία στην Ευρωζώνη. Το μόνο όφελος που μπορεί να πει κάποιος ότι είχαν οι Γερμανοί ήταν η χαμηλή ανεργία. Πέραν αυτού, και το κοινωνικό κράτος συρρικνώνεται και ο Γερμανός εργαζόμενος μετρά προσεκτικά τα χρήματα του γιατί δεν τα βγάζει πέρα.

- Μήπως η πηγή του κακού ήταν η πρόωρη δημιουργία του κοινού νομίσματος ή ότι τα κέντρα αποφάσεων στην Ε.Ε. δρουν κατά παραγγελία του κεφαλαίου;

- Αυτά πάνε μαζί. Ενα κοινό νόμισμα όπως το ευρώ, που είναι σύνθετο, είναι πολύ δύσκολο να ανταγωνιστεί το δολάριο. Απαιτείται ένα σύνολο θεσμών και οργανισμών όπως είναι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, και ένα σωρό άλλοι υποστηρικτικοί μηχανισμοί για να το στηρίξουν. Ωστόσο, αυτοί οι μηχανισμοί και το θεσμικό πλαίσιο συνδέονται άμεσα και αναπόφευκτα με το μεγάλο κεφάλαιο. Κυριάρχησε τόσο η λογική υπεράσπισης των συμφερόντων του τραπεζικού κεφαλαίου και σίγουρα η συντηρητική λογική ότι η οικονομία αναπτύσσεται καλύτερα μέσα από τον νεοφιλελευθερισμό. Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι μέσα στους μηχανισμούς του κοινού νομίσματος κυριάρχησε η λογική και τα συμφέροντα του μεγάλου τραπεζικού κεφαλαίου. Αυτοί που νομίζουν ότι μπορεί να υπάρχει νόμισμα που να μην έχει αυτή τη λογική ζουν στον κόσμο τους. Οταν φτιάχτηκε το ευρώ με αυτούς τους όρους άρχισαν να προωθούνται και να προβάλλονται τα συμφέροντα των κεφαλαιακών ομάδων που εκφράζονται μέσω αυτού. Επομένως δεν μπορεί να διαχωρίσει κανείς εύκολα και να πει ότι υπάρχουν κέντρα αποφάσεων που για κάποιο περίεργο λόγο ή γιατί έχουν πολιτικά πιστεύω θα ήταν διαφορετικά τα πράγματα.

- Τελικά το ευρώ εξυπηρετεί τους Γερμανούς;

- Κατά κύριο λόγο το εξαγωγικό γερμανικό κεφάλαιο, κατά δεύτερο, το κεφάλαιο και ορισμένες μονάδες στις υπόλοιπες χώρες κατά περίπτωση. Υπάρχουν κομμάτια του ελληνικού και κυπριακού κεφαλαίου που εξυπηρετούνται.

- Υπάρχει εναλλακτική σ’ αυτή την πορεία;

- Ναι βεβαίως υπάρχει εναλλακτική, η οποία απαιτεί δουλειά, οργάνωση και άλλου είδους πολιτική προσέγγιση. Κατ’ αρχήν πρέπει να απεμπλακεί η Αριστερά από την αντίληψη ότι το κοινό νόμισμα είναι κατά κάποιο τρόπο εγγενώς προοδευτικό. Υπάρχει η λανθασμένη αντίληψη σε μεγάλο μέρος της Αριστεράς, ότι υπερβαίνουμε ως κράτος τους αριθμούς, μπαίνουμε σε μεγάλους σχηματισμούς, τα εργατικά συμφέροντα μπορούν να εκφραστούν με γενικότερο τρόπο και να συναντηθούν οι εργαζόμενοι της Κύπρου με τους εργαζόμενους της Πορτογαλίας και της Γερμανίας και το κοινό νόμισμα είναι ένας μοχλός για να προωθηθούν όλα τούτα σε υπερεθνικό επίπεδο για την Ευρώπη των λαών. Αυτά, κατά την άποψη μου είναι αβάσιμα, καθώς ούτε η Ευρωζώνη λειτουργεί έτσι, ούτε η Ευρωπαϊκή Ενωση. Πρέπει λοιπόν να σπάσει αυτή η αντίληψη γιατί μπλοκάρει την Αριστερά και τις προοδευτικές δυνάμεις να προτείνουν πραγματικές λύσεις για τους λαούς της Ευρώπης. Και αν η Αριστερά δεν προτείνει τομές και αλλαγές, εκ προοιμίου, θα το κάνει η άκρα Δεξιά.