Η έκφραση ‘ομίχλη του πολέμου’ στα αγγλικά αποδίδει το
απρόβλεπτο της μάχης, το εγγενές χάος της πολεμικής σύγκρουσης. Οι αντίπαλοι
φροντίζουν να μεγαλώσουν την ‘ομίχλη του πολέμου’ με ψέματα και παραπλανητικές
κινήσεις. Την τελευταία τριετία η χώρα
μας ζει τον αγριότερο ταξικό πόλεμο από τη δεκαετία του ’40 κι έχει δώσει νέο
νόημα στην ‘ομίχλη του πολέμου’.
Θυμάστε τον παροξυσμό φλυαρίας στα ΜΜΕ για τα σπρεντ την
πρώτη περίοδο της κρίσης; Τις συστηματικά αισιόδοξες ερευνητικές εκθέσεις των
τραπεζών που περίμεναν ότι το Μνημόνιο θα φέρει μια ρηχή ύφεση και μετά θα μας
βάλει σε τροχιά ανάπτυξης; Τις ανεκδιήγητες εκτιμήσεις του τότε τσάρου, κ.
Παπακωνσταντίνου, ο οποίος τώρα έχει άλλα προβλήματα να τον απασχολούν; Όσο
προχωρούσε η ‘διάσωση’ της χώρας και βάθαινε η καταστροφή της οικονομίας, τόσο
πύκνωνε η ‘ομίχλη του πολέμου’ με τους δημόσιους υπάλληλους να φταίνε για όλα,
την υποτιθέμενη εξυγίανση να προχωρεί και την ανάκαμψη να έρχεται από ώρα σε
ώρα.
Με τον κ. Σαμαρά η επικοινωνιακή διαχείριση της πραγματικότητας
πέρασε σε άλλα επίπεδα, πράγμα λογικό αφού υποσχόταν επαναδιαπραγμάτευση και
βρέθηκε να εκτελεί τις εντολές της τρόικας αγκαλιά με τον κ. Βενιζέλο. Ξαφνικά το
Μνημόνιο άρχισε να αποδίδει, έστω κι αν περιείχε λάθη, όπως τελικά παραδέχτηκε
το ΔΝΤ. Σταθεροποιήθηκαν τα δημοσιονομικά και πάμε για πρωτογενές πλεόνασμα,
ενώ η ύφεση φαίνεται να οδεύει προς το τέλος της. Η Ελλάδα είναι έτοιμη για τη μεγάλη αναπτυξιακή έκπληξη …
Υπάρχει αλήθεια σε όλα αυτά; Ναι, υπάρχει, αν εξαιρέσουμε
την αναπτυξιακή ορμή που βρίσκεται μόνο στη γόνιμη φαντασία των τραπεζικών
ερευνητών.
Στοιχειώδης γνώση των προγραμμάτων του ΔΝΤ τις προηγούμενες
δεκαετίες αρκεί για να διαπιστώσει κανείς ότι κάποια στιγμή τα μέτρα του φέρνουν
δημοσιονομική σταθεροποίηση. Όταν το κράτος περικόπτει συνεχώς τις πρωτογενείς
δαπάνες (για το πρώτο οκτάμηνο του 2013 βρίσκονται 1,9δις κάτω του ήδη χαμηλού
στόχου), όταν χρησιμοποιεί επενδυτικά κονδύλια για να καλύπτει κενά του
προϋπολογισμού (οι δημόσιες επενδύσεις για την ίδια περίοδο είναι 1,4δις κάτω
του στόχου), όταν δεν επιστρέφει φόρους και εξαπολύει φορολογική καταιγίδα, φυσικά
θα πετύχει πρωτογενές πλεόνασμα και ίσως γρηγορότερα του αναμενομένου.
Το τίμημα θα είναι όμως βαρύτατο.
Η μανιασμένη επιδίωξη πρωτογενούς πλεονάσματος με τέτοια μέσα βαθαίνει την ύφεση,
κατασπαταλά τους ανθρώπινους πόρους γιατί αυξάνει την ανεργία και αποδιαρθρώνει κι άλλο τον παραγωγικό ιστό. Όχι μόνο δεν γίνεται εξυγίανση της ελληνικής οικονομίας, αλλά χειροτερεύει
η ασθένειά της. Αναμφίβολα κάποια στιγμή θα τελειώσει η ύφεση
γιατί ποτέ μια οικονομία δε συρρικνώνεται εσαεί. Θα τελειώσει όμως παρά την
επιδείνωση που θα έχει προκαλέσει το πρωτογενές πλεόνασμα και όχι λόγω του
πλεονάσματος, όπως ανοήτως ισχυρίζονται οι επικοινωνιακοί ερασιτέχνες της
κυβέρνησης.
Τελειώνει λοιπόν η ύφεση;
Τα στοιχεία δείχνουν ότι όντως
η συρρίκνωση του ΑΕΠ επιβραδύνεται και είναι πιθανό να υπάρξει θετικό πρόσημο το
2015, ή ίσως και το 2014. Ο κύριος λόγος για το ‘χαμηλό’ 3,8% της συρρίκνωσης
το δεύτερο τρίμηνο του 2013 - και το προβλεπόμενο 2,7%, η ακόμη χαμηλότερο, για
το τρίτο - είναι φυσικά ο τουρισμός. Παρόμοια φαινόμενα παρατηρήθηκαν φέτος και
στην Ισπανία και στην Πορτογαλία, ενώ παράλληλα η ύφεση στην ευρωζώνη συνολικά
φαίνεται να περιορίζεται. Άρα ίσως επιβραδυνθεί και η αύξηση της τεράστιας ανεργίας,
αν και οι προβλέψεις στο θέμα αυτό είναι ιδιαίτερα επισφαλείς.
Αν όμως κανείς κοιτάξει τα στοιχεία της ζήτησης πιο
προσεκτικά θα διαπιστώσει ότι οι υφεσιακές τάσεις υποχωρούν μεν, παραμένουν
ισχυρότατες δε.
Το δεύτερο τρίμηνο του 2013 η κατανάλωση μειώθηκε κατά 6,3% και
οι επενδύσεις κατά 11% σε ετήσια βάση. Παρά τα όσα λέγονται για τη νέα
εξωστρέφεια της ελληνικής οικονομίας – εδώ κι αν γίνεται αδιαπέραστη η ‘ομίχλη
του πολέμου’ – οι εξαγωγές δεν έχουν μεγάλο δυναμισμό και δε μπορούν από μόνες
τους να αλλάξουν τα πράγματα. Οι εισαγωγές, από την άλλη, καταρρέουν γιατί
συντρίβεται η ζήτηση. Η ύφεση υποχωρεί, αλλά αν εξαιρέσουμε τον τουρισμό, η
αισιοδοξία του μνημονιακού στρατοπέδου για μεγέθυνση το 2014 πηγάζει κυρίως από
ευχές και πόθους.
Σε ότι κι αν οφείλεται, η επιβράδυνση της ύφεσης είναι εξαιρετική είδηση για τους
εργαζόμενους και την κοινωνία ολόκληρη γιατί θα απαλύνει κάπως την πίεση στα
νοικοκυριά και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ιδίως στο λιανικό εμπόριο. Αντίθετα μάλιστα από ότι πιστεύει η κυβέρνηση που περιμένει πολιτικά οφέλη, μπορεί να
δώσει νέα φτερά στην αντιπολίτευση.
Η βαθύτερη αποτυχία των Μνημονίων θα φανεί
από δω και πέρα, καθώς το πιθανότερο είναι η χώρα να λιμνάσει για χρόνια, με
υψηλή ανεργία, χαμηλά εισοδήματα και έντονες ανισότητες. Η ‘εσωτερική υποτίμηση’
έχει προκαλέσει καταστροφή στον παραγωγικό ιστό και δεν υπάρχει προοπτική
συστηματικής αναπτυξιακής ώθησης σε βάθος χρόνου. Όσο και αν διαχειριστεί την ‘ομίχλη
του πολέμου’, η κυβέρνηση Σαμαρά ξέρει ότι η πραγματικότητα της οικονομίας είναι
αμείλικτη.