Η ΟΝΕ είναι από τις πλέον φιλόδοξες νομισματικές ενώσεις στην ιστορία, αλλά σταδιακά αποδεικνύεται από τις πλέον αποτυχημένες. Οι χώρες-μέλη της έχουν ακολουθήσει διαφορετικές πορείες δημιουργώντας τεράστιες οικονομικές εντάσεις μεταξύ τους. Η συνταγή που εφαρμόστηκε από το 2010 και μετά για να αντιμετωπιστούν αυτές οι εντάσεις έχει κάνει την ΟΝΕ ακόμη ασταθέστερη.
Η ΟΝΕ όμως αποδεικνύεται και από τις πλέον ανεύθυνες νομισματικές ενώσεις. Οι ιθύνοντες της ΕΕ γνώριζαν ότι οι νομισματικές ενώσεις ιστορικά έχουν περιορισμένη διάρκεια ζωής. Για το λόγο αυτό φρόντισαν να κάνουν τη ρήξη με την ΟΝΕ εξαιρετικά δύσκολη, μεγιστοποιώντας το κόστος. Δεν φρόντισαν όμως να πάρουν μέτρα που θα απέτρεπαν τη συσσώρευση των εντάσεων. Κατά συνέπεια το πιθανότερο αποτέλεσμα θα είναι να μην αποτραπεί η ρήξη, έστω κι αν το κόστος είναι πολύ μεγάλο.
Όταν ξέσπασε η κρίση το 2010 η Γερμανία θα μπορούσε να πάρει φιλόδοξα και ριζοσπαστικά μέτρα που θα αντέστρεφαν την αποκλίνουσα πορεία των χωρών-μελών σε βάθος χρόνου. Ένα Σχέδιο Μάρσαλ θα βελτίωνε την παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητα της περιφέρειας. Η συναινετική αντιμετώπιση του χρέους θα απάλυνε την πίεση στις χώρες με δυσκολίες. Αυξήσεις μισθών και στροφή προς την εγχώρια ζήτηση στην ίδια τη Γερμανία θα δημιουργούσαν μεγαλύτερη ισορροπία εντός της ΟΝΕ.
Αντί γι’ αυτό, επέβαλε πολιτική συντριβής των μισθών, σκληρής λιτότητας, ιδιωτικοποιήσεων και απορρύθμισης των αγορών. Πίστευε ότι έτσι θα προστάτευε καλύτερα τα συμφέροντα των τραπεζών και του μεγάλου εξαγωγικού κεφαλαίου της. Κατέδειξε με το τρόπο αυτό τη βασική αιτία της αστάθειας της ΟΝΕ: η εγχώρια γερμανική οικονομία παραμένει αδύναμη και η ανάπτυξη προέρχεται κατεξοχήν από τις εξαγωγές. Η ΟΝΕ εξυπηρετεί την γερμανική εξαγωγική πολιτική γιατί μετατρέπει μεγάλο μέρος της Ευρώπης σε εγχώρια αγορά.
Δυστυχώς για την ίδια, η πολιτική της Γερμανίας όχι μόνο δεν προστατεύει την ΟΝΕ μεσοπρόθεσμα, αλλά την υποσκάπτει. Παρά τη φαινομενική ηρεμία των χρηματοπιστωτικών αγορών, το ευρώ είναι αυτή τη στιγμή εξαιρετικά εύθραυστο. Η συντριβή των μισθών και η λιτότητα δημιουργούν εκρηκτικές κοινωνικές εντάσεις που ήδη άρχισαν να εμφανίζονται εκτός από τις χώρες της περιφέρειας και σε χώρες του κέντρου, όπως η Γαλλία. Τα τραπεζικά συστήματα των χωρών-μελών επανεθνικοποιούνται με ταχείς ρυθμούς διαβρώνοντας το κοινό νόμισμα, ενώ οι τράπεζες παραμένουν εξαιρετικά ασταθείς και ευάλωτες. Πάνω απ΄ όλα, έχει χαθεί η νομιμοποίηση της ΟΝΕ στα μάτια των ευρωπαϊκών λαών και μόνο οι καλοταϊσμένοι κύκλοι των Βρυξελλών δεν το καταλαβαίνουν.
Η επιλογή της Γερμανίας το 2010 ήταν να σκληρύνει την ΟΝΕ ακόμη περισσότερο. Η λύση για το πρόβλημα της απόκλισης ανάμεσα στις χώρες-μέλη ήταν να μπουν οι άλλες χώρες σε κοινή πορεία φτώχειας, ενώ η Γερμανία θα διατηρούσε την κυριαρχική της θέση. Στην ουσία απαιτεί από τις κοινωνίες των χωρών-μελών να ζήσουν σε κατάσταση μόνιμης ανεργίας, στενότητας και ανασφάλειας, ώστε να διατηρηθεί το κοινό νόμισμα. Το αποτέλεσμα είναι να απειλείται η Ευρώπη με ολική ανάφλεξη.
Και η Ελλάδα; Η πολιτική και κοινωνική ελίτ της χώρας μας είχε την επιλογή της συντεταγμένης εξόδου με άρνηση πληρωμών στο χρέος το 2010-11. Διάλεξε όμως την παραμονή, έστω και με γιγαντιαίο κόστος. Τώρα παρακολουθεί δειλή και τρομαγμένη τα τεκταινόμενα ελπίζοντας ότι θα πρυτανεύσει η ‘λογική’, δηλαδή ότι κάποιος θα της ρίξει ένα σωσίβιο.
Δεν υπήρχαν ποτέ σωσίβια μέσα στην ΟΝΕ. Αν η Γερμανία καταφέρει να διατηρήσει τη νομισματική ένωση για ένα διάστημα και η Ελλάδα παραμείνει μέλος της, η χώρα θα συνεχίσει να παρακμάζει. Αν η ένωση σπάσει, θα προκύψει τόσο μεγάλη αναταραχή που κανείς δεν θα δίνει σημασία στην Ελλάδα. Οι επιλογές έχουν γίνει πλέον πάρα πολύ δύσκολες.
Πρώτη δημοσίευση: Ελευθεροτυπία, 17 Μαρτίου 2012
Η ΟΝΕ όμως αποδεικνύεται και από τις πλέον ανεύθυνες νομισματικές ενώσεις. Οι ιθύνοντες της ΕΕ γνώριζαν ότι οι νομισματικές ενώσεις ιστορικά έχουν περιορισμένη διάρκεια ζωής. Για το λόγο αυτό φρόντισαν να κάνουν τη ρήξη με την ΟΝΕ εξαιρετικά δύσκολη, μεγιστοποιώντας το κόστος. Δεν φρόντισαν όμως να πάρουν μέτρα που θα απέτρεπαν τη συσσώρευση των εντάσεων. Κατά συνέπεια το πιθανότερο αποτέλεσμα θα είναι να μην αποτραπεί η ρήξη, έστω κι αν το κόστος είναι πολύ μεγάλο.
Όταν ξέσπασε η κρίση το 2010 η Γερμανία θα μπορούσε να πάρει φιλόδοξα και ριζοσπαστικά μέτρα που θα αντέστρεφαν την αποκλίνουσα πορεία των χωρών-μελών σε βάθος χρόνου. Ένα Σχέδιο Μάρσαλ θα βελτίωνε την παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητα της περιφέρειας. Η συναινετική αντιμετώπιση του χρέους θα απάλυνε την πίεση στις χώρες με δυσκολίες. Αυξήσεις μισθών και στροφή προς την εγχώρια ζήτηση στην ίδια τη Γερμανία θα δημιουργούσαν μεγαλύτερη ισορροπία εντός της ΟΝΕ.
Αντί γι’ αυτό, επέβαλε πολιτική συντριβής των μισθών, σκληρής λιτότητας, ιδιωτικοποιήσεων και απορρύθμισης των αγορών. Πίστευε ότι έτσι θα προστάτευε καλύτερα τα συμφέροντα των τραπεζών και του μεγάλου εξαγωγικού κεφαλαίου της. Κατέδειξε με το τρόπο αυτό τη βασική αιτία της αστάθειας της ΟΝΕ: η εγχώρια γερμανική οικονομία παραμένει αδύναμη και η ανάπτυξη προέρχεται κατεξοχήν από τις εξαγωγές. Η ΟΝΕ εξυπηρετεί την γερμανική εξαγωγική πολιτική γιατί μετατρέπει μεγάλο μέρος της Ευρώπης σε εγχώρια αγορά.
Δυστυχώς για την ίδια, η πολιτική της Γερμανίας όχι μόνο δεν προστατεύει την ΟΝΕ μεσοπρόθεσμα, αλλά την υποσκάπτει. Παρά τη φαινομενική ηρεμία των χρηματοπιστωτικών αγορών, το ευρώ είναι αυτή τη στιγμή εξαιρετικά εύθραυστο. Η συντριβή των μισθών και η λιτότητα δημιουργούν εκρηκτικές κοινωνικές εντάσεις που ήδη άρχισαν να εμφανίζονται εκτός από τις χώρες της περιφέρειας και σε χώρες του κέντρου, όπως η Γαλλία. Τα τραπεζικά συστήματα των χωρών-μελών επανεθνικοποιούνται με ταχείς ρυθμούς διαβρώνοντας το κοινό νόμισμα, ενώ οι τράπεζες παραμένουν εξαιρετικά ασταθείς και ευάλωτες. Πάνω απ΄ όλα, έχει χαθεί η νομιμοποίηση της ΟΝΕ στα μάτια των ευρωπαϊκών λαών και μόνο οι καλοταϊσμένοι κύκλοι των Βρυξελλών δεν το καταλαβαίνουν.
Η επιλογή της Γερμανίας το 2010 ήταν να σκληρύνει την ΟΝΕ ακόμη περισσότερο. Η λύση για το πρόβλημα της απόκλισης ανάμεσα στις χώρες-μέλη ήταν να μπουν οι άλλες χώρες σε κοινή πορεία φτώχειας, ενώ η Γερμανία θα διατηρούσε την κυριαρχική της θέση. Στην ουσία απαιτεί από τις κοινωνίες των χωρών-μελών να ζήσουν σε κατάσταση μόνιμης ανεργίας, στενότητας και ανασφάλειας, ώστε να διατηρηθεί το κοινό νόμισμα. Το αποτέλεσμα είναι να απειλείται η Ευρώπη με ολική ανάφλεξη.
Και η Ελλάδα; Η πολιτική και κοινωνική ελίτ της χώρας μας είχε την επιλογή της συντεταγμένης εξόδου με άρνηση πληρωμών στο χρέος το 2010-11. Διάλεξε όμως την παραμονή, έστω και με γιγαντιαίο κόστος. Τώρα παρακολουθεί δειλή και τρομαγμένη τα τεκταινόμενα ελπίζοντας ότι θα πρυτανεύσει η ‘λογική’, δηλαδή ότι κάποιος θα της ρίξει ένα σωσίβιο.
Δεν υπήρχαν ποτέ σωσίβια μέσα στην ΟΝΕ. Αν η Γερμανία καταφέρει να διατηρήσει τη νομισματική ένωση για ένα διάστημα και η Ελλάδα παραμείνει μέλος της, η χώρα θα συνεχίσει να παρακμάζει. Αν η ένωση σπάσει, θα προκύψει τόσο μεγάλη αναταραχή που κανείς δεν θα δίνει σημασία στην Ελλάδα. Οι επιλογές έχουν γίνει πλέον πάρα πολύ δύσκολες.
Πρώτη δημοσίευση: Ελευθεροτυπία, 17 Μαρτίου 2012